فناوري اطلاعات براي افزايش بهره وري و کارايي ، حيــــطه کنترل گسترده تر و کـــاهش تعداد متخصصان را مجاز ميداند. فناوري اطلاعات به سازمان ها اجازه مي دهد تــا دانش متخصصان را تحت کنترل درآورد و نياز به تخصصــهاي فني را در سازمان کاهش مي دهد. اين منطقي است کــه پس از اينکه سطــــوح مــديريتي در سازمان ها کمتر شد، در آن ســـازمان ها به مديران صفي و ســـتادي کمتري نياز خواهد بود. اين روند بيشتر به وسيله پديدة کاهش يا کوچک شدن اندازة مديريت مياني نمايان ميشود.
نسبت کارکنان يقه آبي به کارکنان يقه سفيد
با جايگزين شدن رايانه ها به جاي شغل هاي دفتري، از آنجايي که نياز به متخصصان سيستم هاي اطلاعاتي بيشتر ميشود، نسبت کارکنان يقه سفيد به يقه آبي در چنين سازمان هايي بيشتر ميشود.
واحدهاي ويژه
تغيير ديگر در ساختار سازماني، امکان ايجاد يک مرکز تکنولوژي، يک مرکز تجارت الکترونيک، يک بخش سيستم هاي پشتيباني تصميم و يا يک بخش سيستم هاي هوشمند است. بدين ترتيب واحدهاي ويژه اي جهت مديريت اطلاعات و فناوري اطلاعات در سازمان ايجاد ميشود.
تمرکز قدرت يا اختيار
اينکه آيا استفاده گسترده فناوري اطلاعات منجر به تمرکز يا نبود تمرکز در عمليات کسب و کار و مديريت خواهد شد يا نه ممکن است به فلسفه مديريت عالي بستگي داشته باشد. هر چه ميزان کنترل و تاثير کارکنان رده پايين سازمان بر فرايند تصميم گيري در سازمان بيشتر باشد، ميتوان نتيجه گرفت که تمرکز در سازمان کمتر شده است و اگر با بکارگيري فناوري اطلاعات در سازمان ،ميزان کنترل و تاثير مديران بر فرايند تصميم بيشتر شود،تمرکز بيشتر خواهد بود.بنابر اين نميتوان در اين مورد يک الگوي مشخص و واضح ارائه داد.
قدرت و موقعيت
با توجه به اينکه اطلاعات يک منبع قدرت است، با ورود سيستم هاي اطلاعاتي در سازمان ميزان اطلاعات تحت کنترل افراد تغيير خواهد کرد و بدين ترتيب قدرت افراد (قدرت ناشي از اطلاعات) تغيير خواهد کرد.
محتواي شغل
يکي از اثرات فناوري اطلاعات بر محتواي برخي مشاغل هم در سازمان هاي دولتي و هم در سازمان هاي خصوصي
است. تغييرات در محتواي شغل هنگامي رخ ميدهد که کار طراحي مجدد شود و از آنجايي که با ورود و توسعه فناوري اطلاعات ،ماهيت برخي از فعاليتهاي سازمان تغيير ميکند، طراحي مشاغل تغيير کرده و به تبع آن محتواي شغل نيز تغيير خواهد کرد.
تغييرات در شرايط احراز شغل و آموزش
با توجه به اينکه فعاليت با فناوري اطلاعات،فنون جديد کاري را مي طلبد، شرايط احراز شغل و آموزش کارکنان نيز بدبن دليل تغيير خواهد کرد.زيرا مهارت هاي سابق کارکنان پاسخگوي اين نيازها نخواهد بود.
تغييرات در نظارت
اين حقيقت که کار کارکنان به صورت خطي (online) انجام و به صورت الکترونيک ذخيره مي شود، احتمال و امکان نظارت بيشتر را فراهم مي کند. فناوري هاي اطلاعات در واقع وسيله اي براي تسهيل کنترل و نظارت هستند.
تاثير بر جابه جايي شغلي
يک مبحث جالب توجه تحرک شغلي يا جابه جايي شغلي است. امروزه شما مي توانيد در يک وب سايت مقدار پولي را که به يک شغل در هر مکاني پرداخت مي شود را پيدا کنيد. استفاده از ويدئو کنفرانس براي مصاحبه ها و عاملان يا نمايندگان هوشمند براي يافتن شغل ها و کارکنان جديد، احتمالا ترک خدمت کارکنان را افزايش مي دهد.
تاثيرات ديگر فناوري اطلاعات بر سازمان
فناوري اطلاعات احتمالا تاثيرات زير را نيز بر سازمان خواهد داشت.
_ اتوماسيون تصميمات عادي.
_ نياز کمتر به تخصص براي برخي تصميمات.
_ اتکاي کمتر به متخصصان براي حمايت از مديران عالي.
_ قدرت و اختيار دادن به سطوح مياني و پايين مديريت به خاطر پايگاه هاي دانش .
_ تصميم گيري به وسيله کارکنان غير مديريتي.
_ توزيع مجدد قدرت ميان مديران و انتقال قدرت به پايين سازمان.
_ پشتيباني الکترونيک از تصميمات پيچيده ( وب سايت، عاملان هوشمند، سيستم هاي پشتيباني تصميم).
برخي مديران گزارش مي دهند که کامپيوتر به آنها زمان بيشتري مي دهد تا به بيرون از دفتر کارشان بروند و بيشتر در جريان امور قرار بگيرند. آنها همچنين دريافتند که آنها مي توانند زمان بيشتري براي فعاليت هاي برنامه ريزي صرف کنند. جنبه ديگر چالش مديريت در توانايي فناوري اطلاعات در حمايت از فرايند تصميم گيري قرار دارد. فناوري اطلاعات مي تواند فرايند تصميم گيري و حتي سبکهاي تصميم گيري را تغيير دهد. براي مثال جمع آوري اطلاعات براي تصميم گيري خيلي سريعتر صورت خواهد گرفت. عاملان يا نمايندگان هوشمند وب محور مي توانند محيط را بررسي و اطلاعات را تفسير کنند. روندهاي فناوري اطلاعات زمان مورد نياز براي کامل کردن هر گام در فرايند تصميم گيري را کاهش مي دهد.
تاثير احتمالي ديگر بر روي شغل مديران مي تواند تغيير در الزامات رهبري باشد. چيزي که به طور عمومي ويژگي هاي خوب رهبري محسوب مي شود، ممکن است با استفاده از فناوري اطلاعات به طور قابل ملاحظه اي تغيير داده شود. براي مثال هنگامي که ارتباطات رودر رو يا چهره به چهره به وسيله پست الکترونيک و کنفرانس کامپيوتري جايگزين ميشود، ويژگي هاي رهبري که به ظاهر و لباس نسبت داده ميشود، حداقل مي شود.
کار و فناوري اطلاعات
سيستم هاي اطلاعاتي به راههاي مختلف بر افراد تاثير مي گذارند. چيزي که براي يک فرد مزيت است، براي ديگري ممکن است اين چنين نباشد. برخي شيوه هايي که فناوري اطلاعات ممکن است افراد، ادراکات و رفتارشان را تحت تاثير قرار دهند، در اين بخش از نوشتار بررسي خواهند شد.
تاثير بر رضايت شغلي
اگر چه برخي شغل ها ممکن است به وسيله فناوري اطلاعات به طور اساسي خيلي غني شوند، شغل هاي ديگر ممکن است خيلي تکراري و کمتر رضايت بخش بشوند.
براي مثال در ابتداي سال 1970، محققان پيش بيني کردند که سيستم هاي اطلاعاتي مبتني بر کامپيوتر نظر يا راي مديريتي را در تصميم گيري کاهش مي دهند و بنابراين مديران ناراضي ايجاد مي کنند.
فاقد صفات انساني کردن
يک انتقاد غالب در مورد سيستم هاي پردازش داده هاي سنتي، اثر منفي بالقوه آنها بر شخصيت ( فرديت) افراد است. آنها فعاليت هايي را که کامپيوتري مي شوند را فاقد صفات انساني و فاقد شخصيت ميکنند. برخي از افراد احساس ميکنند که به خاطر کامپيوتري شدن فاقد هويت و صفات انساني هستند. از طرف ديگر برخي افراد آنقدر به وب معتاد مي شوند که فعاليت هاي روزمره و منظمشان را در محل کار يا خانه از قلم مي اندازند و مشکلات سازماني و اجتماعي جديدي ايجاد مي کنند.
اثرات رواني
اگر افراد تشويق شوند تا از محل زندگيشان خريد کنند و در همانجا کار کنند، اثرات رواني بدي مثل افسردگي و تنهايي به وجود مي آيد. در بعضي از کشورها، اين طبيعي است که بچه ها در خانه از طريق فناوري اطلاعات به مدرسه بروند، اما فقدان تماس و ارتباط اجتماعي مي تواند توسعه هاي اخلاقي، شناختي و اجتماعي شان را آسيب بزند.
تشويش اطلاعاتي
يکي از تاثيرات منفي عصر اطلاعات اضطراب يا تشويش اطلاعاتي است.
ديگر اشکال تشويش اطلاعاتي عبارتند از:
1 - تشويش در مورد ناتوانايي هايمان در نگهداري حجم داده ها.
- تشويش در مورد کيفيت اطلاعات در دسترس بر روي وب. اين اطلاعات اغلب به روز نيستند و ناقص هستند.
3 - منابع برخط» زياد.
4 - تشويش در مورد اينکه خيلي خوب آگاهي داده نمي شود يا خيلي دير آگاهي داده مي شود.
بين 60 تا 80 در صد افرادي که اطلاعات خاصي را بر روي وب جستجو مي کنند، نمي توانند آنچه را که مي خواهند پيدا کنند. اين مسئله همچنين بر تشويش اطلاعات مي افزايد. زيرا هنگامي که داده ها خيلي زياد باشند، تفاوت بين داده و اطلاعات و حقيقت و دانش، مبهم مي شود. براي برخي کاربران اينترنت، تشويش از حجم بيش از اندازه اطلاعات ناشي مي شود که ممکن است بي خوابي، خواب کم يا ناکافي را موجب شود.
تاثير بر ايمني و سلامتي
رايانه ها و سيستم هاي اطلاعاتي بخشي از محيط شغل هستند که ممکن است به طور معکوسي بر ايمني و سلامتي افراد اثر بگذارند. در ادامه اين اثرات را مطرح مي کنيم:
الف - استرس شغلي
افزايش در حجم کار و يا مسئوليتها مي تواند استرس شغلي را افزايش دهد.اگرچه رايانه اي کردن به سازمانها به وسيله افزايش بهره وري سود مي رساند، همچنين موجب افزايش حجم کاري نيز مي شود. برخي کارکنان احساس مي کنند که در حجم بيشتري از کار غوطه ور شده اند و احساس تشويش در مورد شغل و عملکردشان ميکنند. اين احساسات تشويش مي تواند به طور معکوسي بر بهره وري کارکنان تاثير بگذارد. مديران مي توانند به وسيله توزيع مجدد حجم کار ميان تعداد بيشتري از کارکنان استرس شغلي ناشي از اين مسئله را کاهش دهند.
ب - نمايش تصويري
ظهور ترمينالهاي نمايش تصويري ميتواند بر بينايي افراد تاثير منفي بگذارد.
ج - آسيبهاي ناشي از فشار کارهاي تکراري
يکي ازديگر خطرات بالقوه ايمني و سلامت، آسيب هاي ناشي از فشار کارهاي تکراري مثل کمر درد، کشش ماهيچه در مچ دست و انگشت هاست که اين نوع از آسيبها مربوط به استفاده بلند مدت از صفحه کليد است.
اجتماع و فناوري اطلاعات
تاثيرات اجتماعي فناوري اطلاعات ميتواند خيلي گسترده و وسيع باشد. اين بخش چندين تاثير نمايان را بررسي ميکند:
فرصتهايي براي افرادمعلول
انسجام تکنولوژيهاي هوش مصنوعي مثل تشخيص بصري وگفتاري در درون کامپيوترها و بويژه در درون سيستمهاي اطلاعاتي وب محور، مي تواند فرصتهاي استخدام جديدي را براي افراد معلول ايجاد کند.براي مثال آنهايي که نميتوانند تايپ کنند قادر هستند تا از کيبورد صـــــدايي ( Voice-Operated) استفاده کنند و آنهايي که نمي توانند مسافرت کنند، مي توانند در خانه کار کنند.
پيشرفت هايي در حفظ سلامتي
فناوري اطلاعات پيشرفت هاي مهمي در حفظ سلامتي در دامنه اي از تشخيص بهتر و سريعتر تا تحقيق و توسعه داروهاي جديد، براي مراقبت دقيقتر بيماران بد حال داشته است.
مبارزه با جرائم ديگر و کاربردها
کاربردهاي کامپيوتر مي تواند به راههاي مختلف به جوامع سود برساند. در اينجا به برخي از اين کاربردها اشاره مي شود. براي مثال:
_ هشداردهندههاي الکترونيک و کامپيوترها از حجم ترافيک در برخي شهرها ميکاهند.
_ تصوير پردازي الکترونيک توان جستجو براي بچه هاي گم شده را ارتقا مي دهد.
نتيجه گيري
با توجه به موضوعات مطرح شده درنوشتار حاضر ،ميتوان اينگونه نتيجه گرفت که فناوري اطلاعات بر تمامي ابعاد و جوانب سازمانها تاثيرات شگرفي ميگذارد و مديران سازمان ها جهت اداره کارا و اثربخش سازمان ملزم به توجه به مسائل مرتبط با فناوري اطلاعات هستند. چه در غير اينصورت محکوم به فنايند. در مورد تاثير فناوري اطلاعات بر جامعه نيز بايد اذعان داشت که فناوري اطلاعات با خود فرصتها و تهديدات بيشماري را به همراه آورده است. نهايتا اينکه افراد جامعه نيز به عنوان عنصري از جوامع و سازمان ها به شدت تحت تاثير فناوري اطلاعات قرار دارند.
منابع و ماخذ
-1 لادون،کنث، نظام هاي اطلاعات مديريت ،ترجمه رضايي نژاد،انتشارات رسا،چاپ ششم.1384
-2 الواني و تيمور نژاد،سيستمهاي اطلاعات مديريت، انتشارات نرم افزاري هامون،چاپ اول،1385
-3 مومني، هوشنگ ، مديريت فناوريهاي ارتباطات و اطلاعات، مرکز نشر دانشگاهي،ژاپ اول،1380
4- Harris,L.R”Artificial Intelligence:a new dimension of softworld,1980
5 -Ahitur,N.And,s.Neuman.”principles Of Information Systems For”.WCB,1990.